Coöperatief en ambitieus voor de toekomst

Op 2 oktober verzamelde coöperatief België in het Flagey-gebouw in Brussel voor de Coopday. Ter gelegenheid van het Internationaal Jaar van de Coöperaties organiseerden Febecoop (het kennis- en adviescentrum voor coöperatief ondernemerschap in België) en de coöperaties Multipharma, Smart en P&V Groep een studie- en inspiratiedag.

Onder de ongeveer 400 aanwezigen waren vertegenwoordigers van coöperaties uit Vlaanderen, Brussel en Wallonië die hun coöperatie verder willen doen groeien. Ook ‘klassieke’ ondernemers die interesse tonen in het coöperatieve model waren uitgenodigd, net als academische onderzoekers, studenten en politici.

Relevanter dan ooit

Hilde Vernaillen, CEO van P&V Groep en voorzitter van Febecoop, opende de dag met een oproep tot een coöperatieve transitie.

“Vandaag richten coöperatieve initiatieven zich op cruciale uitdagingen zoals toegang tot degelijk wonen, gezonde voeding, schone energie en kwaliteitsvolle informatie. Als we de wereld willen verbeteren, een vreedzame samenleving willen garanderen voor toekomstige generaties, dan moeten we met onze coöperaties nieuwe domeinen van de economie veroveren en ons wagen op nieuwe ondernemingsgebieden. Wat vandaag alternatief is, moet morgen de norm worden”, aldus Hilde Vernaillen.

Ze riep daarbij op om ambitieus te zijn en om zich tijdens deze dag door elkaar te laten inspireren.  
  

  
Kleine sector met grote impact

Vervolgens gaf Frédéric Dufays van de universiteit van Luik een stand van zaken van het coöperatieve bedrijfsmodel in België.

Momenteel telt ons land 1700 coöperatieve ondernemingen, waarvan er 622 erkend zijn door de Nationale Raad van de Coöperatie. 49% van de coöperaties is gevestigd in Wallonië, 34% in Vlaanderen en 16% in Brussel. Ondanks het feit dat ze slechts 0,14% van alle ondernemingen in ons land uitmaken, dragen coöperaties voor 1,1% bij aan het Belgische BBP en vertegenwoordigen ze 1,5% van de werkgelegenheid. Alleen al in 2023 realiseerden coöperaties samen een omzet van 29 miljard euro.

Om het model te laten groeien, deed Dufays een oproep aan de aanwezige coöperaties: “De thematiek leeft bij onderzoekers, maar het is moeilijk om data over coöperaties te vinden. Jullie, coöperatieve ondernemers, hebben die data. Werk dus zoveel mogelijk mee aan onderzoeken. Zo kunnen we de coöperatieve sector in België zichtbaarder maken, wat zal leiden tot een grotere impact. Stel je voor dat niet 0,14%, maar 1% van alle ondernemingen coöperaties zouden zijn. De impact zou exponentieel groter zijn: op de economie, de werkgelegenheid én de sociale samenhang.”  
  

  
Inspirerende voorbeelden uit Finland en Spanje

Tijdens Coopday konden de deelnemers onder andere inspiratie opdoen uit twee buitenlandse cases.

De Fin Perttu Puro schetste de situatie in Finland, wat wel eens het meest coöperatieve land ter wereld wordt genoemd. Het land telt 3.300 coöperaties, 90% van de Finnen is lid van een coöperatie en 5,5% is werkzaam in een coöperatie. Grote coöperaties vinden we er in de financiële sector, de retail en de verwerking van vlees, melk en hout.

Puro is CEO van Tradeka. Deze Finse coöperatie is opgestart in 1917 en was op een bepaald moment de tweede grootste retailketen in Finland. In 2006 verkocht het de retailbusiness en ging het verder als investeringsmaatschappij. Het investeert in Finse bedrijven in uiteenlopende domeinen, zoals restaurants, winkels, thuiszorg, auto-inspectie, rijscholen ... vooral arbeidsintensieve sectoren met lage marges. Het zorgt voor synergieën tussen deze bedrijven en geeft ze tijd om te groeien, meer dan ze van een private-equity-investeerder zouden krijgen. Tradeka heeft 200.000 leden. Die kunnen rekenen op kortingen en nemen deel aan het beslissingsproces via stemmingen. 10% van de winst wordt geïnvesteerd in maatschappelijke projecten en in de keuze daarvan hebben de leden eveneens een stem.  
  

  
Victor Meseguer lichtte het bloeiende coöperatieve ecosysteem in Catalonië toe. De eerste coöperatie ontstond er al in 1843. De regio kent een lange traditie van coöperatief ondernemerschap en de sector bloeit er als nooit tevoren. Catalonië telt 4.770 actieve coöperaties, waarvan een derde werd opgericht in de afgelopen 10 jaar. Twee derde van de coöperaties zijn werkerscoöperaties, dus coöperaties waarin de medewerkers eigenaar zijn van het bedrijf. 45% van de Catalanen is lid van een coöperatie.

De coöperatie waar Meseguer adjunct algemeen directeur is, heet Abacus. Dat werd opgericht in 1968 door een groep van onderwijzers met als doel kwalitatief en betaalbaar educatief materiaal toegankelijk te maken voor scholen en gezinnen. Vandaag telt het een netwerk van 44 boekenwinkels en een webshop, met een marktaandeel van 20% in boeken en 30% in papierwaren. Het stelt meer dan 800 mensen tewerk en heeft meer dan 1 miljoen leden-consumenten. De coöperanten zijn zowel medewerkers van de groep als consumenten.

Naast de boekenwinkels levert het nog steeds educatief materiaal, opleidingen en diensten aan scholen en bibliotheken. Daarnaast is het sinds kort ook actief in de productie van culturele audiovisuele content.

Meseguer: “De coöperatie is misschien wel het beste idee uit de geschiedenis. Het is tegelijk het model van de toekomst: een economie ten dienste van de mensen die waarde creëert die in de regio blijft. Maar we verkopen ons idee niet goed genoeg. We moeten creatieve manier vinden om ons verhaal te vertellen en daar wil Abacus aan bijdragen. Dat vraagt samenwerking tussen coöperaties en creativiteit.”  
  

  
Regionale panels en interactieve workshops

Daarna volgden panelgesprekken waar vertegenwoordigers van publieke economische instrumenten de kansen en uitdagingen van coöperaties in hun regio bespraken en antwoordden op vragen en suggesties uit het publiek. Daarna volgden panelgesprekken waar vertegenwoordigers van publieke economische instrumenten de kansen en uitdagingen van coöperaties in hun regio bespraken en antwoordden op vragen en suggesties uit het publiek. Voor Vlaanderen was dat Kenneth Vanhecke van investeringsmaatschapij PMV, voor Wallonië Sébastien Durieux van Wallonie Entreprendre en voor Brussel Pierre Hermant van finance&invest.brussels.

In de namiddag hadden verschillende workshops plaats waar deelnemers met elkaar van gedachten wisselden over belangrijke fasen in het leven van een coöperatie. Van de oprichtingsfase, over financiering, groeimogelijkheden en manieren om coöperanten te laten participeren, tot situaties waarin klassieke bedrijven zich kunnen omvormen tot een coöperatie, bijvoorbeeld als de oprichter het bedrijf wil doorgeven aan de werknemers.  
  

  
Denken aan morgen

De studienamiddag werd besloten met een brainstorming over de toekomst van coöperaties. Panelleden waren Olivier De Cock (Starterslabo), Virginie Dewulf (OCA – Odoo Community Association), Philippe Hébert (Hellow), Flora Kocovski (W.Alter), Bram Leroux (Wooncoop) en Isabelle Philippe (SFPIM), gemodereerd door Hakima Darhmouch.

De adviezen die uit dit debat naar voor kwamen, gingen ook hier vooral over samenwerking:

• Sluit allianties met andere coöperaties en partners die kunnen helpen om je ambities te realiseren. Denk in ecosystemen: werk samen met andere coöperaties in je waardeketen en bekijk ook mogelijke samenwerkingen over de ecosystemen heen.

• Overweeg ook samenwerkingen op het gebied van financiering. Coöperaties kunnen samen projecten indienen om toegang te krijgen tot grotere financieringsmogelijkheden waar ze elk afzonderlijk geen toegang toe zouden hebben.

• Deel kennis met elkaar en zoek samenwerkingen met partners om de kennis over het coöperatieve model te vergroten.

• Meet de impact die je genereert op het terrein en kom ermee naar buiten. Op die manier kun je ook de overheid overtuigen van je belang.

• Blijf jezelf. Niet alle coöperaties hebben de ambitie om zelf te groeien omdat dit hun eigenheid zou aantasten. Hun ambitie bestaat erin om hun model kopieerbaar te maken voor andere coöperaties en zo hun missie te realiseren.
      

  
Tot slot konden de deelnemers meteen de samenwerking in de praktijk brengen via een coöperatief circuit waar een twintigtal coöperaties hun werking voorstelden.

Conclusie

Door hun solidaire en democratische karakter, zijn coöperaties vandaag relevanter dan ooit. Coöperaties zijn niet alleen een alternatief model, ze zijn een toekomstmodel. Het is aan iedereen – beleid, ondernemers, onderzoekers en burgers – om die toekomst waar te maken.